Drugi i trzeci tom „Sagi Rodziny Neshov” czyta się jeszcze lepiej niż tom pierwszy – zastanawiałem się nawet, co mnie tak przyciąga do tej opowieści, trochę jakby nie z tego świata. Zapewne jest to bardzo dobrze skonstruowana proza, z wiarygodnymi detalami na temat pracy przedsiębiorcy pogrzebowego (wspominającym czasem kultowy serial „Sześć stóp pod ziemią”), tresera psów, hodowcy świń czy specjalisty od reklam w witrynach sklepów. Ale jest jeszcze przecież cała ta warstwa psychologiczna, kiedy autorka na zmianę, wchodzi w swoje postacie, relacjonując nam ich myśli i czyny, z drugiej strony usprawiedliwiając, tłumacząc zachowanie, pokazując, jak bardzo są skryci, ile w nich (w nas) jest pretensji i żalów i jak bardzo nie potrafią (potrafimy) się odkryć, nawet przed najbliższymi.
Każdy tu żyje swoim życiem, każdy jest sumiennie rozliczany ze swoich myśli i czynów, poznajemy ich od podszewki, jakby pisarka nie chciała żadnych niedomówień i tajemnic, żeby tylko fikcja literacka nie wymknęła się spod kontroli z własnymi oczekiwaniami i jakąś tajemnicą, której nawet autorka nie potrafi zgłębić.
Tor, hodowca świń denerwuje swoją zaciętością, nie potrafi sobie poradzić po śmierci matki, gospodarstwo zarasta brudem i długami, tylko świnie mają się dobrze, jakby tylko je kochał i o nie się troszczył. Snujący się po domu ojciec – nie ojciec, wzbudza w nim jedynie złość, a córka zostaje przygnieciona pretensjami, jakby zapomniał, że przez tyle lat nie miał z nią żadnego kontaktu, a teraz zaczyna obwiniać ją o wszystko i szantażem zmusza do katorżniczej pracy – kiedy popełni samobójstwo, w zupełnie głupi i prostacki sposób zechce przywiązać ją do rodzinnego gniazda.
Torunn jest ofiarą – prowadzi dobre życie w Oslo, jest współwłaścicielką dobrze prosperującej kliniki weterynaryjnej, ale decyzja ojca zmusza ją do zmierzenia się z czymś z góry przegranym. Zmagania Torunn z upadającą hodowlą świń to zadośćuczynienie dla ojca, który zamiast chcieć dla niej dobrego życia, wciąga ją w z góry przegraną walkę.
Margido przypomina trochę fanatyka religijnego, który nie potrafi uwolnić się z tej skorupy uprzedzeń, typowych dla katolickiego radykała, ciągle walczy z namiętnościami, ale jest jakby najbardziej prosty w swoich uczuciach, uwięziony w dogmatach nie chce się otworzyć na inne życie, woli swoje uporządkowane zajęcia pogrzebowe, swoje samotnicze życie z wymarzoną w końcu sauną w domu i ceremoniałami kościelnymi.
Para gejów prowadzi swoje szczęśliwe życie z dala od gospodarstwa i są to najbardziej radosne fragmenty książki. Erlend i Krumme to szczęśliwa para, doskonale się uzupełniająca, a postać Krumme aż razi swoją dobrocią i przywiązaniem do szalonego Erlenda. Mieszkają w Kopenhadze, forsy mają jak lodu, a do tego postanowili mieć dzieci. Koleżanki lesbijki, Jytte i Lizzi, zgodziły się zostać matkami ich dzieci a sam proces zapłodnienia i wynikające z tego konsekwencje, przypomina komedie z braćmi Marx. Tutaj wszystko musi się udać idealnie, choć sam pomysł, żeby z rodzinnego Byneset uczynić wakacyjną przystań budzi wątpliwości. Czy Erlend, tak bardzo chcący zapomnieć o swoim „wieśniaczym” pochodzeniu, chciałby tam wrócić, choćby na wakacyjne lenistwo, zmierzyć się z wciąż tkwiącą tam atmosferą przygnębienia, jakiegoś rozkładu, który śmierdzi bardziej niż hodowlane świnie?
Margido, Torunn, Erlend to trzy zupełnie odrębne światy, choć płynie w nich ta sama krew. Wplątani w to miejsce przez śmierć Tora, czują się w obowiązku zachować jedność, a przecież najlepszym rozwiązaniem byłoby to wszystko sprzedać i wrócić do swojego czystego, uporządkowanego życia.
Raki pustelniki rodzą się nagie, wyszukują muszlę, w której się chronią, ale kiedy dorosną, wyruszają na poszukiwanie nowego domu. Czy nasi bohaterowie nagle porzucą swoje stare muszle i ruszą po nowe doświadczenia, nowe okoliczności? Co zrobi Margido, ten najbardziej umocowany w swoim prostym życiu przedsiębiorca pogrzebowy, dlaczego Torunn jeszcze nie uciekła z tego chlewu i czy w Erlendzie odezwała się nostalgia za latami dzieciństwa? Zapewne czwarty tom dużo wyjaśni, choć w zapowiedziach można przeczytać, że wreszcie skończy się koszmar Torunn, choć jeśli ma wrócić do nieszczerego gracza giełdowego (zawsze mi się wydawało, że chce od niej wyciągnąć forsę), to już lepiej żeby związała się z przystojnym Kajem Rogerem, który pomaga jej przy świniach.
A co stanie się z nieszczęsnym dziadkiem, ofiarą tego całego poplątania rodzinnego, wyrzuconym za nawias członkiem rodziny, dziadkiem albo ojcem, którego lepiej żeby wcale nie było? Tutaj tragizm przemienia się w litość, a obrzydzenie w bunt. Ciekawe czy ktoś z czytelników polubił choć trochę tę postać, najbardziej tajemniczą z całej menażerii skandynawskich osobliwości rodziny Neshov.
Czwarty tom nosi tytuł „Przebaczenie na zawsze” i będzie rozstaniem – aż nie chcę zgadywać jak to się wszystko ułoży, ale nie oczekiwałbym prostych rozwiązań. Anne B. Ragde potrafi zaskoczyć i dzięki temu ta historia jest bliżej życia, jest czymś, o czym niektórzy myślą że mają, a tak naprawdę ślizgają się po uczuciach, bo właśnie to namiętności żądzą a nie kalkulacja, czego i Wam życzę.