Kiedyś już pisałem o Kańtoch i był to tekst przepełniony sympatią, bardziej może do jej osobowości, przewidywalnej skromności, może urody a może trochę do talentu, choć operował on w sferach powieści fantasy, przeze mnie o ile nie pogardzanych, to prędzej ignorowanych.
Aż tu nagle wyskoczyła „Łaska” a po niej zaraz „Wiara”. Nieufnie reagowałem, ale nazwisko Kańtoch, zarażone wcześniejszą sympatią, pozwalało sądzić, że może kryminalna przygoda czarnowłosej Anny nie będzie kompromitacją. Postanowiłem przeczekać „Łaskę”, o której pisano dobrze, ale to dla mnie za mało, więc kiedy i o „Wierze” zrobiło się głośno, a autorka trafiła do tego snobistycznego klubu bondowsko-czubajowego, gdzie i Wroński, i Ćwirlej, i choć nie snuła się z nimi po nocnym Wrocławiu, w dniach nagrody Wielkiego Kalibru, której zresztą nie dostała, to jednak została nobilitowana, dostrzeżona, wypchnięta na salony kryminalnych opowiadaczy.
Wydawnictwo Czarne zrobiło mi niespodziankę, z której się ucieszyłem, ponieważ decyzja żeby „zaliczyć” „Wiarę” ugruntowała się we mnie tak silnie, jak strach przed naładowanymi bateriami u Chucka McGilla.
Czytanie tego kryminału to podróż nierówna ale wciągająca – znacie ten stan, kiedy pomimo zmęczenia przygodami bohaterów, odkładamy książkę na później, ale wciąż jesteśmy naładowani oczekiwaniem na ciąg dalszy? To samopoczucie przywiązania do bohaterów jest najlepszym wskaźnikiem, czy książka ma dla nas jakiekolwiek znaczenie – w tym przypadku zmagania kapitana Witczaka, niepokoje księdza Marczewskiego i rozterki Hanki Gierasówny, przykuły do lektury skuteczniej niż biografia Prusa.
Zamordowane dziewczyny wzięły się pozornie znikąd. Pamiętajmy, że lądujemy w latach osiemdziesiątych, w zapadłej miejscowości wypoczynkowej o zmyślonej nazwie Rokitnica, ale mniej więcej wiemy gdzie jesteśmy, bo pozostałe otoczenie nam się zgadza, a więc Beskid Żywiecki, zalane w latach pięćdziesiątych wioski, atmosfera siermiężnego wypoczynku i przeniesiona z innego świata budowa elektrowni atomowej.
U Kańtoch pomimo sielskości gorącego lata, narasta poczucie zagrożenia, niczym w „Lśnieniu” Kubricka. Strach ma podłoże w nieznanym, w tajemnicy, która odsyła nas do odległego w czasie makabrycznego morderstwa, którego mrocznym odpryskiem jest los niewinnych dzieci. Autorka postanawia wszystko zagmatwać, czasem trudno się połapać, który wątek da nam rozwiązanie zagadki. Przyznaję się, że postawiłem na niewłaściwego „konia” typując mordercę. Roiły mi się jakieś sekty, przymierzałem się do winy Kościoła, (jakże modna ścieżka rozumowania), ale kiedy w końcu prawda wyszła na jaw, zrozumiałem, że Kańtoch poszła w system zakładający, że mordercą jest osoba najmniej podejrzewana.
Podoba mi się u Kańtoch to nie silenie się na łatwiznę, założenie, że Hanka jest brzydka, „chuda jak wykrzyknik”, ma podłużną twarz i fatalne zęby, że Witczak w życiu nie będzie z nią flirtował, co mogłoby się wydarzyć u pospolitego literata, i że Witczak jest taki nijaki, ze śmierdzącym papierosami oddechem i tajemnicą rodzinną, każącą mu czytać w wolnych chwilach Pana Samochodzika.
Anna Kańtoch nie krzywdzi Kościoła – jej ksiądz jest podejrzanym, któremu nikt nie wierzy, że mógłby zabić, a jego młody pomocnik grzeszy z głupoty. Każda z postaci obciążona jest przypadłościami, które czynią z nich bohaterów z „krwi i kości”, a ponieważ narracja odbywa się z pozycji poszczególnych osób, możemy zagłębić się w ich myślach i uczuciach. Do tego otrzymujemy duszną atmosferę małomiasteczkowych tajemnic, o których wszyscy wiedzą, ale nikt nie będzie o nich opowiadał, trwogę, którą potęguje przyroda: te chaszcze, nasypy kolejowe, jakieś krzyże od lat zapomniane, ciemny las, jezioro, które na ostatnich stronach przekręci wszystko o 180 stopni.
Nie czepiając się wątpliwej motywacji mordercy, pajęczej sieci powiązań z przeszłością, prawdopodobieństw zdarzeń, zdolności dedukcyjnych milicjantów, zaangażowania i metod, a więc nie wytykając słabości autorce, bo przecież kto ich nie ma, mogę napisać z czystym sumieniem, że Anna Kańtoch sprawdziła się na polu kryminalnym. Nie posądzajmy jej o błyskotliwość, nie spodziewajmy się fajerwerków na miarę Lemaitre czy Nesbo, doceńmy ten styl, doskonale umocowany w polskiej szkole pisarzy kryminalnych, stworzonej przez takich prekursorów jak Helena Sekuła czy Zygmunt Zeydler-Zborowski.
Kolejny tom po „Łasce” i „Wierze” może mieć tytuł „Zbawienie” lub „Przeznaczenie” – wszystkie nawiązują do terminologii katolickiej i ciekawi mnie ten trop w twórczości autorki. Ksiądz i jego rozterki, w tle morderstwa, duszna atmosfera, małomiasteczkowość i ludzkie słabości. Czyż nie przyszedł czas, żeby absolwentka arabistyki zmierzyła się z rzeczywistością tu i teraz?